1. OSP Osie

Dla okresu międzywojennego charakterystyczną cechą była działalność licznych organizacji społecznych. Odgrywały one ważną rolę integrującą społeczności lokalne. Organizacje te realizowały różne funkcje, przy czym wymienić należy przede wszystkim ich wpływ na rozwój kultury, życia religijnego i towarzyskiego wsi. Spełniały istotną rolę w kształtowaniu postaw patriotycznych, m.in. przeprowadzając obchody świąt państwowych, rocznic odzyskania niepodległości, powrotu Pomorza do Macierzy, 3 Maja i innych.

Najstarszą organizacją społeczną w Osiu była Ochotnicza Straż Pożarna, której datę powstania ustala się na rok 1904. Jednymi z nielicznych dowodów powstania Straży w tym roku jest sztandar jednostki z 1924 roku, na którym widnieje ta data oraz tabliczka pamiątkowa zachowana w OSP w Lipinach, która mieści się na pompie cylindrowo – tłokowej z napisem Ochotnicza Straż Pożarna w Osiu i datą powstania 1904 rok.

W roku 1920 OSP przeszła pod zarząd polski, działając pod hasłem „Bogu na chwałę, bliźniemu na pomoc”. Rozpoczął się okres działalności w zupełnie nowych odmiennych warunkach. Strażacy – ochotnicy podjęli pracę nad organizacją i rozwojem nowych struktur, angażowali się w odrodzone życie społeczne po latach zaborów. Ich działalność spotkała się z życzliwością, poparciem i pomocą ze strony społeczeństwa oskiego. W krótkim czasie OSP została wyposażona w nowe umundurowanie oraz nowy sprzęt gaśniczy. Bardzo szybko zajęła ważne i liczące się miejsce w życiu wsi. Z jej udziałem odbywały się wszystkie uroczystości czy to kościelne czy narodowe.

Założycielami OSP w Osiu, którzy brali czynny udział w działaniach Straży w latach 1920 – 1939 byli panowie: Wilhelm Dąbrowski, Emil Schröder, Józef Kołtonowski, Stanisław Grzyb. Do czynnych strażaków w tych latach należeli również: Józef Grabski, Bernard Ewert, Michał Motała, Klemens Osicki, Benedykt Osicki, Stanisław Goldian, Paweł Rosenberg, Leopold Kałdowski, Klemens Szlachcikowski, Franciszek Kępczyk, Wiktor Tretkowski, Zygmunt Sokołowski, Ignacy Janiak, Franciszek Grzyb, Rozenkiewicz, Piotrkowski i Mantaj. Strażakami honorowymi, wspierającymi straż byli: Marian Kubica, Antoni Partyka, Maksymilian Smeja, Dionizy Osicki, Feliks Wyżynkiewicz, Józef Hein i Kłoniecki. W roku 1932 został wybrany nowy zarząd Straży Pożarnej, do którego weszli: Ignacy Janiak – prezes, Bernard Ewert. – naczelnik, Emil Schröder – gospodarz. W roku 1933 sekretarzem wybrany został Julian Połom.

OSP w Osiu posiadała własną remizę, a na jej wyposażeniu znajdowały się: sikawka, dwa beczkowozy, ręczna pompa zamocowana na wozie, bosaki, haki, drabiny przystawne i hakowe, 4 trąbki alarmujące wieś o pożarze itd. W latach trzydziestych zakupiono nowe odcinki węży ssawnych i tłocznych, przystąpiono do budowy studni w remizie, gdzie ustawiono pompę ssawno – tłoczną. Dla sprawniejszego alarmowania strażaków Klemens Szlachcikowski zbudował syrenę, którą umieszczono w Rynku, na budynku hotelu Smeji.

Oska straż bardzo uroczyście obchodziła jubileusze swojego istnienia. Tak było w latach 1924, 1929 i 1934. W tym ostatnim, który odbył się 11 sierpnia wzięli udział przedstawiciele władz powiatowych i gminnych, przedstawiciele organizacji społecznych, samorządów, zakładów pracy, instytucji oraz delegacje okolicznych OSP ze Świecia, Drzycimia, Gołuszyc, Przysierska, Bzowa, jak również młodzież szkolna i społeczeństwo Osia. Biuro informacyjne obchodów 30 – lecia OSP w Osiu znajdowało się w hotelu Hübnera, gdzie były do nabycia za opłatą 20 groszy karty uczestnictwa dla każdego członka. Karty te upoważniały do bezpłatnego śniadania w świetlicy gminnej, do wolnego wstępu do lasu i na salę taneczną. Były też kupony na obiady w lesie. Dla przyjezdnych urządzono składnię na rowery oraz szatnię za opłatą 10 groszy. W celu usprawnienia organizacji obchodów powołano Komisję Porządkową noszącą biało – czerwone opaski na lewym ramieniu. O godzinie 10⁰⁰ miała miejsce zbiórka uczestników na Rynku, skąd wymaszerowano do kościoła. Po nabożeństwie odbyła się defilada. Oficjalnego otwarcia obchodów dokonano w hotelu Hübnera. Po przywitaniu odbyła się dekoracja zasłużonych członków Straży oraz uroczyste wbijanie gwoździ pamiątkowych do drzewca sztandaru. Po tych uroczystościach przeprowadzono alarm pokazowy dla rejonu Osie. Około godziny 13⁰⁰ zebrani na Rynku goście udali się do lasu na wspólny obiad. Obchody 30 – lecia istnienia OSP w Osiu zakończono zabawą taneczną.

Straż Pożarna udzielała się również czynnie w zawodach rejonowych np.: w zawodach na zaporze w Żurze, w których też brały udział jednostki z Miedzna, Drzycimia, Żuru – elektrowni i kilku innych sąsiednich miejscowości. Na tych zawodach oska straż zdobyła I miejsce, dzięki czemu uczestniczyła w zawodach okręgowych w Stargardzie. W roku 1932 brała również udział w zawodach wojewódzkich w Toruniu, gdzie ponownie zdobyła I miejsce.

Ryc. 1. Członkowie Ochotniczej Straży Pożarnej w Osiu.

Oprócz tak miłych zajęć oskich strażaków czekały też obowiązki związane z gaszeniem pożarów lasów jak i domostw. Największy pożar, z jakim zetknęli się osiacy wybuchł 29 VI 1938 roku. Dotknął on głównie mieszkańców ulicy Ks. Semraua. Spłonęło wówczas 28 budynków mieszkalnych i gospodarczych, a 6 domów uległo częściowemu zniszczeniu. Przeszło 70 osób zostało pozbawionych dachu nad głową. Ogień zatrzymał się dopiero za cmentarzem, na którym zaczęły palić się także groby. W akcji gaśniczej poza strażą z Osia uczestniczyły również straże ze Stargardu, Grudziądza, Świecia, Tucholi, Nowego, Mniszek, Brzezin, Miedzna, Łążka, Lniana, Drzycimia, Gródka, Brzemion. Był to największy ze znanych pożarów w dziejach Osia.[1]

W Miedznie OSP istniała od 1929 roku i liczyła 16 członków a przewodniczącym był Władysław Felczykowski. W roku 1933 założono OSP w Łążku. W skład jej zarządu weszli: Franciszek Wyka – prezes oraz Bernard Tyborski – naczelnik.[2]