Na terenie gminy Osie w dwudziestoleciu międzywojennym istniały również kluby sportowe. Jednym z nich był Klub Kajakowy „Wda”, utworzony w 1931 roku przy Elektrowni Żur. 9 X 1933 roku został on wpisany do rejestru stowarzyszeń związków Urzędu Wojewódzkiego Pomorskiego, był również członkiem Polskiego Związku Kajakowego. Funkcję prezesa Klubu pełnił Jan Glama, sekretarza Bronisław Januszewski, skarbnika Oskar Vogt, kapitana turystycznego Franciszek Flisikowski, instruktora oświatowego J. Lorek. Członkiem honorowym Klubu był od I 1936 roku inż. A. Hoffmann. Klub liczył 23 osoby, składał się głównie z pracowników elektrowni. Początkowo przystań wodna mieściła się przy zamku wodnym nad kanałem, później wybudowano nową przy zaporze wraz z hangarem na sprzęt wodny. W posiadaniu Klubu znajdowało się 10 kajaków. Z roku na rok rozwijała się działalność rekreacyjna i rozrywkowa w środowiskach pracowników elektrowni. Sprzyjały jej korzystne rozwiązania architektury ziemnej i wodnych budowli elektrowni. Należał do nich basen kąpielowo – żeglarski pod zaporą, którego walory wzbogacał pomost żeglarski z trampoliną oraz pogłębione i umocnione nabrzeże żeglarskie. Lubianym „bulwarem spacerowym” z rozległym widokiem na zalew i na imprezy odbywające się na basenie była zapora. Po wylaniu „asfaltowego jajka” w 1936 roku i wybudowaniu drewnianego zadaszenia (muszli) dla orkiestry na podwyższeniu pod skarpą lasu, do późna w noc odbywały się tzw. potańcówki. Na lewym brzegu kanału znajdował się również „bulwar spacerowy”, który był miejscem spacerów z dziećmi i spotkań towarzyskich. Dla zimowych zabaw zbudowano natomiast w 1938 roku tor saneczkowy na stoku po prawej stronie kanału, który po obu stronach był oświetlony kolorowymi żarówkami.

Członkowie Klubu uczestniczyli w wielu imprezach turystycznych, w tym organizowanych przez Polski Związek Kajakowy. Spływano m.in. Wdą oraz jeziorami kaszubskimi. W tym celu Bronisław Januszewski sporządził jeden z pierwszych na Pomorzu, (jeżeli nie pierwszy) przewodnik kajakowy po Wdzie, jeziorach Szwajcarii Kaszubskiej zawierający m.in. cenniki noclegów oraz zestaw mapek dróg wodnych. Spływy odbywały się także po innych rzekach np. po Brdzie, Wiśle, Drwęcy. Popularne były przejażdżki kajakami i łodziami po Zalewie Żurskim. Łodzie holowała motorówka „Ursus”. Organizatorem wycieczek i spływów Franciszek Flisikowski.[26] Rokrocznie urządzano na zaporze zabawę z okazji Dni Morza. W roku 1934 obchody tego święta zorganizowane przy udziale OSP Brzeziny miały następujący przebieg: Rozpoczęto je uroczystym nabożeństwem w Osiu. O godzinie 16⁰⁰ odbyły się przejażdżki po zbiorniku łodziami, kajakami i rowerami wodnymi oraz wyścigi jedynek i dwójek a wieczorem defilada łodzi ładnie udekorowanych, puszczanie wianków, żywy obraz na łodzi wykonany przez dzieci i tańce rytmiczne przy świetle ogni bednarskich, rakiet i specjalnie ułożonych stosów palącego się drewna. Udział publiczności w tej imprezie oszacowano na ok. 2000 osób. Późnym wieczorem rozpoczęła się zabawa trwająca do rana. 10 % całkowitego dochodu przekazano na Fundusz Obrony Morza. Uroczyście obchodzono również Noc Świętojańską, kiedy to zazwyczaj puszczano wianki i ognie na wodzie. Urządzano przy tym pokazy manewrów łodzi i kajaków, a całą imprezę kończono tańcami na „jajku”. Organizowano również wspólne wycieczki „na zieloną trawkę” na wyspę Maderę lub do Tlenia. 3 V 1935 roku ks. proboszcz Bruski z Osia dokonał w obecności wszystkich towarzystw poświęcenia nowego sztandaru Klubu Kajakowego „Wda”.[27]

Klub Kajakowy „Wda” organizował również odchody świąt narodowych. Po uchwaleniu przez Sejm RP latem 1938 roku Święta Narodowego w dniu 11 listopada, członkowie Klubu postanowili uroczyście uczcić ten dzień programem artystycznym, nawiązującym treścią do tradycji Legionów. Dwugodzinne przedstawienie sceniczne zawierało obraz z życia obozowego w wojsku, skecze i dużo piosenek żołnierskich od „Wojenko, wojenko” do „Legiony to”. Na scenie występowali członkowie Klubu w mundurach wojskowych i z prawdziwymi karabinami. Występ reżyserował nauczyciel ze szkoły podstawowej w Wałkowiskach, Lorek. On też przygrywał na harmonii, a ktoś inny na ustnych organkach. Widownia była pełna ludności z Żuru, Wałkowisk i okolicznych wiosek. Powodzenie, jakim cieszyła się ta impreza zachęciło artystów klubowych do kolejnej inicjatywy. Z okazji 3 maja 1939 roku wystawiono sztukę obyczajową pt.; „Ciotka Karola”, która została przyjęta z aplauzem. Nieubłaganie zbliżający się wybuch II wojny światowej przerwał działalność Klubu.[28]

W Osiu klubem sportowym, który od samego początku jego powstania zbierał laury był Klub Sportowy „Grom”. Został założony w 1932 roku, a jego działalność trwa do dzisiejszego dnia. Pierwszym prezesem „Gromu” był Elwin Rosenber, zastąpiony w niedługim czasie od utworzenia Klubu przez Grabskiego. Od samego początku Klub wykazywał żywą działalność sportową, której dowodem były wyniki meczów piłki nożnej w roku 1932:”Grom” – SMP Bukowiec (3: 0), „Grom” – „Gwiazda” Świecie (4: 2), „Grom” – SMP Drzycim (5; 1), „Grom” – uczniowie szkół średnich (4: 2), „Grom” – SMP Bukowiec (6:1).[29]

Inną organizacją istniejącą w Osiu jeszcze przed odzyskaniem niepodległości było Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, które założone zostało 28 IV 1912 roku. W roku 1928 w skład zarządu wchodzili: Tretkowski – prezes, Śmigerski – wiceprezes, Koesler – naczelnik, Tretkowska – naczelniczka, Friebe – sekretarz, Bączkowski – skarbnik. Dalszymi członkami byli: Kędzierski, Pisarski, Michczyński, Kruk, Izbauner, Brygmann i Prakseda Kesslerówna.[3]

W roku 1933 liczba członków „Sokoła” wynosiła 38 osób, jednak z uwagi na fakt, że od roku 1930 gniazdo znajdowało się w latargu zdecydowano się na wybór nowego zarządu, do którego weszli: Emil Janiczek – prezes, Anastazy Śmigerski – wiceprezes, Michał Wojtecki – sekretarz, Marian Osicki – zastępca, Klemens Kessler – naczelnik, Alfons Bocian – podnaczelnik, Maksymilian Pająkowski – skarbnik, ławnicy: Franciszek Szwochert i Jan Majewski, bibliotekarz i gospodarz – Gracjan Bilicki, sztandarowi: Klemens Myszkier, Zygfryd Mindykowski, Julian Szprada, rewizorzy kasy: Franciszek Zawadziński Jan Szymański. Zmiany przyniosły pozytywne rezultaty. Już w następnym roku zwiększył się udział członków w zebraniach i ćwiczeniach, które odbywały się regularnie 2 razy w tygodniu. Z okazji otwarcia sezonu sportowego miejscowy „Sokół” urządził wielką imprezę sportową zapoczątkowaną tradycyjnie mszą świętą. Po południu na boisku w pobliskim lesie odbyły się zawody sportowe i rozmaite gry, którym przypatrywała się liczna publiczność. Wieczorem odegrano sztukę „Jaśko bohater”. W powyższej imprezie wziął też udział zarząd „ Sokoła” okręgu XI z prezesem Franciszkiem Domachowskim na czele. W tym samym jeszcze roku odbył się w Osiu zlot gniazd sokolich okręgu XI powiatu świeckiego, w którym brało udział około 300 osób. W roku 1934 oprócz wspomnianej wyżej sztuki gniazdo „Sokoła” odegrało również przedstawienia amatorskie „Pałka Madeja” i „Genowefa”, a w roku następnym trzy aktową sztukę „Zemsta Cygana”. Protokół z działalności „Sokoła” w 1934 roku zawiera także następujące informacje: 1 zebranie roczne, 15 zebrań zarządu, 11 zebrań miesięcznych, 6 przedstawień, 4 urządzone pochody, 3 publiczne pochody, 6 zlotów oraz 60 korespondencji, które wpłynęły i tyle samo wysłanych. Składki dla druhów ćwiczących wynosiły 20 groszy, a dla nie ćwiczących – 40. Średnia liczba członków wahała się w granicach 30 osób. 24 IV 1936 roku naczelnik okręgu XI druh Józef Ponczek ze Świecia przeprowadził lustrację techniczną miejscowego gniazda, z której wynikało, że posiada ono oprócz druhów także druhny i młodzież. W roku 1937 Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Osiu obchodziło swój srebrny jubileusz istnienia, na który zaproszone zostały miejscowe towarzystwa jak i gniazda sokole z dalszych okolic.[4]

15 I 1939 roku wybrano do zarządu: Franciszka Chmarzyńskiego jako prezesa, Bernarda Gliszczyńskiego jako I wiceprezesa, Kazimierza Czyżniewskiego jako II wiceprezesa, Michała Wojteckiego – sekretarza, jego zastępcę Marcelego Wirkusa, Pawła Kłonieckiego – skarbnika, Konrada Bociana – naczelnika, Edmunda Owczarza – podnaczelnika, Jana Bona – gospodarza, Jana Gibasa jego zastępcę i Leona Redzimskiego jako komisarza rewizyjnego.[5]

W Brzezinach znajdowało się również gniazdo „Sokoła” jako oddział Osia. W 1938 roku do tamtejszego zarządu wchodzili: Antoni Zyczyński – prezes, Ludwik Depka, jego zastępca, Szkolmowski – sekretarz, Apolinary Boniek – skarbnik i Czesław Szkolmowski – naczelnik.[6]

[26] Megawat – Zakład energetyczny Bydgoszcz. S.A. ISDN 1427 – 6291, Numer specjalny, luty 2000.

[27] Ibidem,..; Głos Świecki 17 VII 1934, nr 80; 16 V 1935, nr 57.

[28] Megawat – Zakład energetyczny Bydgoszcz. S.A. ISDN 1427 – 6291, Numer specjalny, luty 2000.

[29] Głos Świecki 28 V 1932, nr 99, 10 IX 1932, nr 142.

[3] Głos Świecki 2 II 1928, nr 52.

[4] APB, Starostwo Powiatowe w Świeciu, (dalej cyt. SPŚ), sygn 1881; Głos Świecki 1 V 1934, nr 49, 21 VI 1934, nr 70, 29 I 1935, nr 13, 19 XII 1935, nr 148, 30 IV 1936, nr 48.

[5] W roku 1936 do zarządu „Sokoła” weszli: Fr. Chmarzyński – prezes, M. Osicki – I wiceprezes, T. Kwiatkowski – II wiceprezes, W. Zieliński – sekretarz, E. Zielińska – zast. sekretarza, B. Bielaszewski – naczelnik, P. Kojiczyńska – naczelniczka, J. Stachowiczówna – naczelniczka. W roku 1937 skład imienny członków przedstawiał się następująco: Osicki, Kwiatkowski, Marchewicz, Mindykowski, Pająkowski, Jankowski, Kessler, Gierka, Zieliński, Gibas, Owczarz, Bona, Gibas, Stachowiak, Ruśnikowski, Makowski, Kotowski, Balewski, Hübner, Gęsikowski, Kałas, Ratkowski, Chmarzyński, APB, SPŚ, sygn. 1881; Głos Świecki 31 I 1939, nr 12.

[6] Głos Świecki 8 III 1938, nr 28.

Katarzyna Bruniewska-Gierczak “ Dzieje Osia i okolic
w okresie międzywojennym (1920-1939)”

Post Views: 147

Tagged Grom Osie, historia, Klub Kajakowy Wda, Towarzystwo Gimnastyczne Sokół w Osiu